Over leiderschap

Servant leadership, natural leadership, female leadership, digital leadership, Covid leadership, opinion leadership, moral leadership, personal leadership…

In deze Corona/Covid tijden ligt er een vergrootglas op het getoonde leiderschap van de diverse kopstukken, zij het van diverse regeringen wereldwijd dan wel van grote maar ook kleinere organisaties. Voor mij als iemand die zich beroepshalve met, persoonlijke ontwikkeling/persoonlijk leiderschap/ leiderschap bezig houdt, zijn dit uitermate interessante tijden wat dat betreft.

Fascinerend is het om te zien wat er door het grote publiek wordt gewaardeerd, en om welke reden, hoe men communiceert, weke taal er wordt gebruikt, hoe mantra’s herhaald worden, hoe gezichten strak en serieus staan, hoe ‘moeilijk’ het wel niet is. Het schouwspel speelt zicht daarbij tegelijkertijd over de hele wereld af, we bevinden ons wat dat betreft echt in een ongekend tijdsgewricht.

Al voor deze corona gekte uitbrak slaakte ik echter wel eens een diepe zucht als ik weer iets voorbij zag komen over bijvoorbeeld digitaal leiderschap. Hetzelfde zou je echter kunnen zeggen van alle andere varianten in de aanhef. De zucht zit hem in het onbegrip over de wat mij betreft grote hoeveelheid gebakken lucht (digital leadership) of de vaak enkelvoudige benadering (o.a. servant leadership).

Essentie

De meervoudige essentie van leiderschap is volgens mij al eeuwen onveranderd en draait om een aantal basispilaren die an sich alleen qua nuancering enigszins veranderen, hoewel je zelfs beter van verrijking dan verandering kunt spreken. Voorbij Koning Salomo, voorbij Napoleon Hill, voorbij de Covey’s, voorbij Simon Sinek, voorbij Spiral Dynamics, voorbij alle talloze artikelen, boeken en video’s over leiderschap zie ik steeds dezelfde pilaren terug komen. Wat het huidige tijdsgewricht doet is ons laten zien hoe ver ervan verwijderd zijn geraakt. Het is wat mij betreft hoog tijd om terug te keren naar deze onveranderlijke basis. Ik heb het in dit kader ook wel eens over ancient future leadership.

De 4 basispilaren die ik zie zijn:

  • Natuur
  • Wijsheid
  • Heelheid
  • Tijd

Natuur is hierbij de context waarbinnen alles plaatsvindt.

Wijsheid gaat over het gebruik maken van deze context.

Heelheid gaat over je eigen werk om te kunnen functioneren in deze context.

Tijd gaat over de wijze waarop je in deze context kunnen werken

Natuur

De essentie van natuur is misschien wel een van de meest verkeerd begrepen basispilaren. Vaak gaat het er nog over hoe we ons zouden moeten verhouden. Ik zou graag nog een stap verder gaan en het niet eens over verhouden willen hebben. Ik ben niet iets anders dan de natuur, ik ben in zijn meest simpele en complexe vorm natuur en ik ben een onlosmakelijk onderdeel van de natuur. Er zijn geen twee, er is geen IK en De Natuur, er is alleen maar natuur. Tot in de diepste cellen van ons lichaam wordt dit geweten, alleen onze hersenen houden ons nog graag voor de gek. Dat vraagt dat we met natuur omgaan zoals we met onszelf omgaan. Net zoals we nu niet altijd op de juiste manier met onszelf omgaan in onze maatschappij, obesitas als duidelijke uitwas, zo is dat ook niet met de natuur het geval op dit moment. In diverse indigenous culturen is er een mantra dat wel beter recht doet het ongedeelde heelheid die wij en natuur zijn. ‘For the good of all, to support all life and for the now and the next seven generations.’ Natuur gaat daarbij uitdrukkelijk niet over zware ontberingen ondergaan maar veel meer over in de natuur zijn, niet consumeren maar absorberen vanuit een wetenschap dat er geen onderscheid is omdat alles energie is.

Wijsheid

Een belangrijk deel van leiderschap is het samen ontsluiten van wijsheid en dan wijs besluiten. Achter deze korte zin schuilt voor mij een hele wereld met op de eerste plaats het besef dat wijsheid niet iets persoonlijks is maar meer een veld om ons heen. Wijsheid onderscheid zich ook hiermee van kennis, dat veel meer een cognitief proces is.

Daarbij is wijsheid op individueel niveau altijd beperkt tot de toegang die die persoon heeft en werkt het dus beter in groepen. Hoe meer mensen in een groep die zo schoon mogelijk toegang tot wijsheid hebben des te wijzer de besluiten zullen zijn. Met schoon bedoel ik in deze context zo weinig mogelijk last van de eigen individuele angsten en driften. Deze kunnen zeker een toegang zijn maar pas dan als men er voorbij kan komen en kan voelen wat er van het individu is en wat collectief. Van belang is ook om te beseffen dat wijsheid echt iets is dat in het moment plaatsvindt en dat het altijd tijdelijk en contextueel is.

Heelheid

Hurt people hurt people…. Een bekende uitspraak en het sluit goed aan bij wat veel op dit moment sterk waarnemen. Ik zie namelijk een enorme toegenomen interesse in trauma en heling hiervan. Standaardwerken zoals Traumasporen van Bessel van der Kolk maar ook nieuwere boeken over aanverwante domeinen zoals Verbinding Verbroken van Johann Hari over depressie geven goed aan wat er aan trauma en/of de gevolgen daarvan te doen is. De hoeveelheid aan methodieken om te helen is de laatste jaren stevig gegroeid en biedt een heel scala aan mogelijkheden. Van EFT, EMDR, ademhalingstechnieken en BrainSpotting tot klankbaden, de lijst is enorm. De realiteit die zichtbaar is zowel maatschappelijk maar soms nog duidelijker in veel organisaties is echter wat mij betreft nog steeds een van geweld, meestal op emotioneel niveau maar regelmatig op meerdere niveaus. Het geweld is daarbij vrijwel zonder uitzondering terug te leiden naar de eerste zin over heelheid, Hurt people Hurt people. Een bijkomend probleem is daarbij dat onderzoek aantoont dat hoe hoger men op de maatschappelijk ladder verkeert hoe groter de kans is op onethisch gedrag. Leiderschap gaat daarbij voor mij over weten dat er werk aan de winkel met jezelf is om in de eerste plaats goed leiding te geven aan jezelf en daarna aan anderen. De heelheid stelt je in staat om het grote potentieel dat in jezelf zit te omvatten en mee te werken.

Tijd

Waar natuur wat mij betreft het meest verkeerd begrepen principe is, is tijd het meest onbegrepen principe. Een betere waardering van tijd is essentieel voor een in oude wijsheid gewortelde toekomstbestendig leiderschap. Kairos, chronos, lange termijn, korte termijn, vertragen, versnellen, doelen stellen en in het moment aansluiten, ja en nee zeggen, alles gaat over tijd, over hoe we ons ertoe verhouden en over hoe we er mee om gaan. Voor wat tijd betreft zijn er twee aspecten waar we ons veel bewuster van zouden mogen zijn. Op de eerste plaats dat tijd veel meer facetten kent dan we gewend zijn te denken. Dit geeft ook veel meer ruimte om met het element tijd te spelen. Het besef dat er naast klokkentijd ook een meer natuurlijke flow tijd is bijvoorbeeld maakt dat we kunnen besluiten welke wanneer gewenst is. Maar ook voorbij de korte termijn doelen kunnen en durven kijken en het lange termijn perspectief blijven zien is hier een voorbeeld van. Het tweede aspect van tijd gaat voor mij veel meer over het besef waar je je tijd aan geeft, de keuzes die je maakt. Waar zeg je bijvoorbeeld ja tegen en waar zeg je nee tegen. In een organisatiecontext zie ik dat veel hogere managers, vaak door schade en schande wijs geworden, goed zijn om te kiezen waar ze hun tijd en aandacht wel maar nog veel belangrijker, waar niet aan geven. In leiderschap is het zicht hebben op en het kunnen omvatten en gebruiken van de facetten en aspecten van tijd een wat mij betreft cruciale kwaliteit.

Samenvattend

Ik ben van mening dat als we aan deze vier basispilaren meer tijd, energie en aandacht geven de kwaliteit van ons leiderschap significant zal toenemen op een manier die de complexiteit waarin we met elkaar op deze aarde leven recht doet. Met een holistischer perspectief op wie wij zijn en hoe we ons verhouden tot het grotere geheel kunnen we stappen zetten naar een leven voorbij de uitputtingsslag die we nu aan het houden zijn. Binnen deze bredere definitie op basis van de basispilaren is er nog veel ruimte voor variatie. Servant leadership bijvoorbeeld kan binnen een bepaalde context uiterst functioneel zijn en digital leadership krijgt een perspectief waarbinnen het opereert. Wat de toekomst ons echter ook zal brengen, er is en was een bepaalde onveranderlijke basis van waaruit we kunnen werken.